|
شرکت ملی نفت ایران در یک نگاه
شرکت
ملی نفت ایران از بدو تاسیس در سال 1330 به عنوان دومین شرکت بزرگ نفتی جهان و عضو
اصلی اوپک، در کسوت پرچمدار همکاری های منطقه ای و جهانی در خاورمیانه، همواره سعی
داشته تا با توسعه فعالیت های اکتشافی، حفاری، افزایش تولید نفت و گاز، پژوهش و توسعه،
پالایش و توزیع نفت، گاز و فرآورده های نفتی و همچنین صادرات، نقش بی بدیل و تاریخی
خود را در عرصه تولید و صادرات در منطقه تثبیت کند.
این
شرکت با در اختیار داشتن ذخیره های عظیم هیدروکربوری، در زمره بزرگترین شرکت های نفتی
جهان قرار دارد به طوری که هم اکنون منابع هیدروکربور قابل برداشت مایع و گاز، به ترتیب
درحدود 159 میلیارد بشکه و 34 تریلیون متر مکعب ارزیابی شده است. در این میان میدان
گازی پارس جنوبی با برخورداری از 13 تریلیون مترمکعب ذخایر گاز، به تنهایی نیمی از
ذخایر اثبات شده گاز ایران را به خود اختصاص داده است.
شرکت
ملی نفت ایران هم اکنون به منظور حفظ جایگاه خود در منطقه و در عرصه بین الملل، سیاست
های خود را در بخش میدان های مشترک نفت و گاز (به ویژه میدان های غرب کارون و میدان
مشترک پارس جنوبی)، افزایش ضریب برداشت، تزریق گاز به میدان های نفتی و افزایش برداشت
از میدان هایی که در نیمه دوم عمر خود قرار دارند، متمرکز کرده است.
از
سویی پیشرفت تکنولوژی و پیچیده تر شدن مناسبات اقتصادی و سیاسی سبب شده تا این شرکت
معظم نفتی سیاست های ملی، منطقه ای و همکاری با کشورهای مهم صنعتی در زمینه تامین انرژی
و ایجاد ثبات در بازارهای جهانی نفت را نیز در دستور کار خود قرار دهد.
نفت در افق 1404
بنابر
چشم انداز افق 20 ساله توسعه، ایران در افق 1404 مرکز تبادلات انرژی (نفت و گاز) بین
اروپا، آسیا، آسیای جنوب شرقی و سایر نقاط جهان، در تعامل موثر و سازنده بین المللی
با دیگر کشورها به ویژه بازیگران بزرگ عرصه انرژی در تمامی حوزه های تولید، انتقال،
خدمات و مصرف انرژی خواهد بود.
با توجه به جایگاهی که صنعت نفت ایران از آن برخوردار است چشم انداز این صنعت از اهمیت
بسیاری برخوردار است به طوریکه دراین رابطه اهداف گوناگونی برای آن درنظرگرفته شده
است.
کاهش شدت انرژی کشور به کمتر از ۰.۳ (معادل تن نفت خام به ازای هزار دلار تولید ناخالص داخلی به قیمت
ثابت سال ۲۰۰۰)،
دستیابی به جایگاه ظرفیت دومین تولید کننده نفت خام دراوپک که مستلزم حفظ فاصله مناسب
ازنظر ایجاد ظرفیت تولید با سایر رقبای این جایگاه است و دستیابی به جایگاه دوم جهانی
در ظرفیت تولید گاز طبیعی با توجه به ضرورت استفاده ازمخازن مشترک از جمله مواردی است
که در چشم انداز صنعت نفت مورد توجه قرار گرفته است.
سایر موارد شامل دستیابی به جایگاه اول منطقه به لحاظ ظرفیت پالایشی به منظورایجاد
بالاترین ارزش افزوده ازمنابع هیدروکربوری کشور، دستیابی به جایگاه اول منطقه از لحاظ
ارزش تولید مواد و کالاهای پتروشیمیایی به منظورایجاد بالاترین ارزش افزوده ازمنابع
هیدرو کربوری کشور و نیل به جایگاه اول فناوری نفت و گازدر منطقه است.
سیاست‌های کلان صنعت نفت
همگام با تدوین چشم انداز
20 ساله دیپلماسی انرژی کشور، سیاست های کلان صنعت نفت نیز تعریف شد و طی آن شناسائی
کل منابع هیدروکربوری در پهنه سرزمین با اولویت مخازن مشترک در دستور کار قرار گرفت.
در ادامه، افزایش ظرفیت
تولید در صنعت نفت و گاز با هدف افزایش یا حداقل حفظ سهم ایران در بازار جهانی نفت
و اوپک با توجه به افزایش تقاضای جهانی برای نفت و نیز برای رسیدن به اهداف چشم‌انداز
و جلوگیری از هدر رفت ذخائر هیدروکربوری از طریق افزایش ضریب بازیافت، افزایش سهم گاز
در سبد مصرف انرژی کشور از طریق جایگزینی مصرف فرآورده‌های نفتی مایع با گاز طبیعی
و همچنین تلاش در جهت صدور گاز طبیعی به کشورهای همسایه از طریق خط لوله و به سایر
کشورهای جهان و منطقه خاور دور از طریق تولید گاز طبیعی مایع شده به عنوان شاخص های
سیاسی کلان صنعت نفت معرفی شد.
عبور از تنش‌زدایی
و ارتقای سطح همکاری با دیگر کشورهای منطقه و اعضای اوپک به منظور ایفای نقش موثر در
تأمین انرژی، ایجاد ثبات در بازار جهانی نفت و کسب درآمد عادلانه، حرکت به سوی جایگزینی
صادرات فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی به جای صدور نفت‌خام و گاز طبیعی
و حمایت و تقویت زنجیره تولید پائین دستی صنایع نفت، گاز و پتروشیمی از طریق:
الف) ایجاد ظرفیت‌های
جدید تولیدی در صنایع پتروشیمی جهت دستیابی به اهداف چشم‌انداز
ب) ایجاد ظرفیت‌های
جدید پالایشی به ویژه برای پالایش میعانات گازی و نیز نفت‌خام تولیدی بسیار سنگین
از دیگر اهداف ترسیم شده در صنعت نفت کشورمان است.
در ادامه با توجه به
اهمیت هم افزایی و انجام فعالیت های مشترک، سیاست های دیگری در خصوص تعامل با کشورها
و شرکتهای صاحب فناوری‌های پیشرفته در استخراج نفت، برای جذب فناوری و منابع
مالی خارجی و نیز حمایت از پذیرش سرمایه‌گذاری خارجی در توسعه صنایع نفت، گاز
و پتروشیمی و همچنین تقویت نگرش مدیریت بنگاهداری اقتصادی و اصلاح ساختار شرکتهای
تابعه نفت، روان‌سازی مقررات در جهت افزایش بهره‌وری و روزآمد ساختن شرکتهای
نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی کشور و ارتقاء آنها به سطح شرکتهای بین‌المللی
فعال و قابل رقابت اقتصادی در این بخش‌ها و همچنین تعیین دقیق رابطه مالی بین
دولت و بخش نفت و گاز براساس اصول تجارت و روش‌های بنگاهداری تعریف شد.
بهینه‌سازی مصرف
انرژی همراه با کاهش شدت انرژی مصرفی در تمامی بخش‌های اقتصادی کشور از طریق مدیریت
و سرمایه‌گذاری لازم جهت کاهش میزان مصرف داخلی مواد هیدروکربوری و افزایش نسبت
صادرات به تولید، تربیت نیروی انسانی متخصص و کارآمد بالاخص در بخش بالادستی نفت (مانند
رشته‌های مهندسی مخازن نفت، حفاری، اکتشاف و مدیریت مخازن)،انجام پژوهش‌های
مورد نیاز صنعت نفت بالاخص در بخش بازیافت مخازن و تولید دانش فنی فرایندهای تولید
فرآورده‌های نفتی و حداکثرسازی ارزش افزوده صنعت نفت و گاز کشور از طریق هم‌افزایی
مزیت‌های نسبی با توسعه سرمایه‌گذاری در منابع و صنایع نفت و گاز، پالایش،
صنایع پتروشیمی، صنایع انرژی‌بر و صنایع و خدمات مهندسی پشتیبان آنها (از جمله
صنایع و خدمات دریایی مرتبط) از دیگر وجوه سیاست های کلان صنعت نفت ایران است.
از دیگر ارکان این سیاستگذاری
ها می توان از حمایت از ایجاد و تقویت بخش خصوصی داخلی در صنعت نفت کشور به ویژه در
بخش بازرگانی نفت و نیز صنایع پائین دستی، صنایع و خدمات پشتیبان صنعت نفت، خدمات پیمانکاری
و فنی و مهندسی با هدف حضور شرکتهای ایرانی در بازارهای منطقه‌ای و جهانی
و همچنین ایجاد مرکزیت جذب، تولید و انتقال و ارتقاء فناوری‌های نوین صنایع نفت،
گاز، پالایش و پتروشیمی در منطقه خلیج‌فارس از طریق تعامل سازنده با کشورها و
شرکتهای مؤثر در عرضه فناوری نفت و گاز در بازارهای جهانی و تقویت مؤسسات تحقیقاتی،
علمی، فنی و توسعه مراکز R&Dداخلی فعال در امور
نفت، گاز، پالایش و پتروشیمی با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات و گسترش همکاری
شرکت‌ها با نهادهای علمی و تحقیقاتی بین‌المللی نام برد.
حمایت از سرمایه‌گذاری‌های
مشترک با کشورهای منطقه و یا ادغام شرکتهای مرتبط در بخش‌های پتروشیمی و
صنایع پائین دستی نفت با هدف ایجاد شرکتهای بزرگ تأثیرگذار در مقیاس جهانی، مشارکت
و توسعه همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در امور اکتشاف، استخراج
و بهره‌برداری از مخازن نفت و گاز و حضور در طرحهای سرمایه‌گذاری مختلف
بالادستی و پائین دستی در خارج از کشور با اولویت کشورهای منطقه و آسیا با هدف تضمین
بازار و تقویت تعامل بین‌المللی از دیگر سیاست های اتخاذ شده همسو با افق چشم
انداز 1404 است.
وزارت نفت و شرکت ملی
نفت ایران همچنین برای نیل به اهداف تعریف شده در افق چشم انداز، ایجاد مرکزیت خدمات
مالی، بازارهای پولی، سرمایه، بیمه، بورس کالا، تجهیزات و امکانات صنایع نفت و گاز
و ارائه خدمات لازم از طریق این بازارها برای کشورهای منطقه و نیز ایجاد مرکز جذب سرمایه
و تأمین منابع مالی مورد نیاز از بازارهای جهانی با تأسیس نهادهای مالی مشترک را در
دستور کار دارد.
تأثیرگذاری در مدیریت
بازار نفت و گاز منطقه و استفاده از موقعیت ژئوپلتیک کشور در حمل و انتقال نفت‌خام
و فرآورده‌های آن، گاز طبیعی، مواد پتروشیمی و معاوضه نفت‌خام برای تصفیه
در پالایشگاه‌های کشور، به همراه تمرکز بر ایجاد زیرساخت‌های لازم توسعه
صنایع نفت، گاز و پتروشیمی و صنایع انرژی بر در مناطق مستعد کشور با اولویت جزایر و
سواحل شمال خلیج‌فارس از دیگر زوایای سیاست های اتخاذ شده در صنعت نفت است.
چشم انداز و
ماموریت شرکت ملی نفت ایران
شرکت ملی نفت ایران،
پیشگام در میان شرکتهای ملی نفت جهان با عملکردی تجاری و یکپارچه در عملیات بالادستی،
بازاریابی و معاملات بین‌المللی نفت و گاز است. این شرکت در بازار داخلی و بطور
فزاینده و موثر در عرصه بین‌المللی (تجارت بین‌المللی هیدروکربوری و دانش
فنی) حضور داشته و حافظ منافع ملی و بین‌المللی کشور در بلندمدت خواهد بود.
ماموریت شرکت ملی نفت
ایران در خصوص دستیابی به اهداف تعریف شده در چارچوب انجام فعالیت‌های تجاری،
به روشی سودآور در داخل و خارج از کشور و در راستای تامین نیاز مشتریان و یاری رساندن
به فرایند توسعه کشور تعریف می شود.
نفت در قانون برنامه ششم توسعه
به
دلیل ماهیت و ذات ثروت زای صنعت نفت و تاثیر عمیق آن بر چرخه اقتصادی کشور، در قانون
برنامه ششم توسعه به دستورالعمل های اجرایی این صنعت مادر توجه ویژه ای شده است.
در
تحلیل نقش و جایگاه ویژه صنعت نفت در برنامه ششم توسعه به متغیرهای اقتصادی نفت در
این بخش توجه شده است؛ بر همین مبنا متوسط رشد سالانه ارزش افزوده برای منابع هیدروکربوری
حدود 7 درصد برآورد شده است.
متوسط
رشد سالانه نفت در بخش های اشتغال، سرمایه گذاری و بهره وری نیز به ترتیب 2.1، 39.5
و 1.8 درصد برآورد شده است که نشان از نقش تاثیرگذار صنعت نفت در برنامه های کلان اقتصادی
کشور دارد.
در
عین حال برآورد منابع و مصارف عمومی دولت در برنامه ششم در بخش واگذاری دارایی های
سرمایه ای حاکی از این مطلب است که منابع حاصل از صادرات نفت و میعانات گازی در سال
اول برنامه ششم توسعه باید رقمی در حدود یک میلیون و 110 هزار میلیارد ریال باشد که
در مقایسه با سال قبل (سال 95) حدود 49 درصد رشد خواهد داشت.
این
رقم با شیبی افزایشی در سال آخر برنامه (سال 1400) باید به یک میلیون و 322 هزار میلیارد
ریال بالغ شود که در مقایسه با سال آخر برنامه پنجم توسعه (سال 95) رشدی 77 درصدی را
تجربه خواهد کرد.
مقایسه
آمارهای مورد نظر در برنامه ششم از اهمیت توسعه صنعت نفت در تمامی ابعاد وجودی حکایت
دارد که البته برای تحقق آن باید سازوکارهای زیربنایی از سوی قانونگذار فراهم شود.
بر
همین مبنا در ماده 48 قانون برنامه پنجساله ششم، افزایش دانش و تولید صیانتی نفت مورد
تاکید ویژه قرار گرفته است.
در
متن ماده 48 آمده است:
"به‌منظور
افزایش و ارتقای توان علمی، فناوری و نوآوری در صنعت نفت معادل یک‌درصد(1%) از
اعتبارات طرحهای توسعه‌ای سالانه شرکتهای تابعه را در طول اجرای قانون برنامه،
جهت ایجاد ظرفیت جذب، توسعه فناوری‌های اولویت‌دار نفت، گاز و پتروشیمی و
انرژی‌های تجدیدپذیر و به‌کارگیری آنها در صنایع مرتبط و ارتقای فناوری‌های
موجود و بومی‌سازی آنها وکاهش شدت مصرف انرژی ضمن مبادله موافقتنامه با سازمان
اختصاص دهد و گزارش عملکرد این بند را سالانه به کمیسیون‌های انرژی و آموزش، تحقیقات
و فناوری مجلس شورای اسلامی ارائه نماید. همچنین به منظور افزایش ضریب بازیافت مخازن
کشور در طول اجرای قانون برنامه به میزان یک‌درصد(1%)، از طریق وزارت نفت طی سال
اول اجرای این قانون، برنامه جامع صیانتی و ازدیاد برداشت از مخازن هیدروکربوری را
با رعایت اولویت‌بندی مخازن به تفکیک نواحی خشکی و مناطق دریایی تهیه کند و پس
از تصویب آن توسط مراجع قانونی، اقدامات لازم را به‌عمل آورد."
همچنین
بنابر بند "ج" ماده مذکور، وزارت نفت موظف است تمهیدات لازم را برای
استفاده از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های شرکتهای بخش خصوصی و تعاونی و نهادهای
عمومی غیردولتی برای سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های اکتشاف، تولید و بهره‌برداری
(نه مالکیت) میادین نفت و گاز به‌ویژه میادین مشترک در چارچوب سیاست‌های
کلی اصل چهل و چهارم (44) قانون اساسی به‌عمل آورد.
همچنین
وزارت نفت موظف است به ذخایر راهبردی نفت و گاز به‌منظور اثرگذاری در بازار جهانی
نفت و گاز با تأکید بر حفظ و توسعه ظرفیت‌های تولید نفت و گاز به‌ویژه در
میادین مشترک را تا پایان سال اول اجرای قانون برنامه افزایش دهد.
همچنین
در جهت اجرائی‌شدن سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه و اقتصاد مقاومتی دولت
موظف است فرهنگ جهادی در ایجاد ارزش افزوده، تولید ثروت، بهره‌وری، کارآفرینی،
سرمایه‌گذاری و اشتغال مولد و اعطای نشان اقتصاد مقاومتی به اشخاص دارای خدمات
برجسته در این زمینه را تقویت کرده و ابعاد اقتصاد مقاومتی و گفتمان‌سازی آن به‌ویژه
در محیطهای علمی، آموزشی و رسانه‌ای و تبدیل آن به گفتمان فراگیر و رایج ملی را
تبیین و ترویج کند.
اولویتهای شرکت ملی نفت ایران در برنامه ششم
توسعه
شرکت
ملی نفت ایران در برنامه پنجساله ششم توسعه، هدف‌گذاری برای افزایش ظرفیت تولید
روزانه نفت به ۴,۷ میلیون بشکه، ظرفیت تولید روزانه گاز به ۱.۳ میلیارد مترمکعب و ظرفیت
تولید مایعات و میعانات گازی به ۱.۱ میلیون بشکه در روز را در برنامه قرار داده است.
در
عین حال تلاش برای دستیابی به فناوری‌های
نوین و بومی‌سازی و تجاریسازی
این فناوریها در صنایع نفت و گاز و حمایت از تکالیف
اجتماعی شرکت ملی نفت ایران، از دیگر اهداف برنامه ششم توسعه در این شرکت است؛ بر همین
مبنا افزایش پتانسیل صادرات نفت و افزایش میزان تزریق گاز و آب به میدانها نیز در این برنامه هدف‌گذاری شده است.
در
عین حال در دیگر شرکتهای تولیدی تابعه شرکت ملی نفت ایران نیز
پروژه های اولویت داری تعریف شده است که در راستای بهرهمندی
از ظرفیت‌های بیشمار
کشور در حوزه نفت و گاز خواهد بود. در این چزمنیه بازنگری و ایجاد انعطاف در ساختارهای
سازمانی از یک سو و جذب سرمایههای خارجی و فناوری‌های روز دنیا از سوی دیگر در دستور کار قرار گرفته است.
پتانسیل ایران در تولید نفت و گاز
ایران
به عنوان قطب انرژی در خاورمیانه از ذخایر قابل توجه منابع هیدروکربوری برخوردار است؛
به طوری که در حال حاضر میزان ذخایر نفت درجای کشور بیش از ۷۱۲ میلیارد بشکه و ذخایر
نفت باقیمانده قابل برداشت ۱۰۱ میلیارد بشکه برآورد می شود.
در
این میان ذخایر گاز طبیعی ایران 16.6 درصد ذخایر دنیا، 49 درصد ذخایر منطقه خاورمیانه
و 38 درصد ذخایر کشورهای صادرکننده نفت است. در عین حال تجمیع ذخایر گاز و نفت ایران
گویای این واقعیت است که ایران رتبه اول ذخایر هیدروکربوری در جهان را در اختیار دارد.
هم
اکنون ۱۸۴ میدان مشتمل بر ۳۹۰ مخزن در کشور وجود دارد که از این تعداد، ۱۷۱ مخزن
توسعه یافته یا در حال توسعه است و ۲۰۹ مخزن هم توسعه نیافته است.
مخازن
نفتی ایران در 3 گروه سازند آسماری، بنگستان و خامی طبقه بندی می شوند که از این میان
عمده ذخایر نفت درجای ایران بالغ بر ۳۰۰ میلیارد بشکه در سازند آسماری قرار دارد که
در این میان، حدود ۵۰ میلیارد بشکه از ذخایر قابل برداشت میدان باقی مانده است. این
در حالی است که متوسط ضریب بازیافت نفت در این سازند ۳۷ درصد است.
در
گروه بنگستان نیز ۲۸۰ میلیارد بشکه نفت درجا وجود دارد که ضریب بازیافت نفت در آن کمتر
از ۱۵ درصد است و بدین ترتیب تنها ۳۳ میلیارد بشکه از ذخایر قابل برداشت این میدان
باقی مانده است؛ اگرچه انتظار می رود با استفاده از روش های ازدیاد برداشت ضریب بازیافت
مخازن این سازند افزایش یابد.
در
عین حال ذخیره نفت درجای سازند خامی نیز بالغ بر ۱۲۶,۵ میلیارد بشکه و ضریب بازیافت
۱۷.۱۵ درصد است.
میزان
نفت قابل برداشت از ذخایر کشور در حالی است که متوسط ضریب بازیافت مخازن نفتی کشور
۲۴,۶ درصد برآورد می شود. از این میزان ضریب بازیافت، تنها ۴.۴ درصد آن حاصل بکارگیری
روش‌های ازدیاد برداشت است.
با
این وجود متوسط ضریب بازیافت قابل قبول برای میادین نفتی ۳۵ درصد است که البته ضریب
بازیافت فعلی نفت در ایران با این رقم حدود ۱۰ درصد اختلاف دارد و در صورت تحقق ضریب
بازیافت 35 درصدی،۷۰ میلیارد بشکه به ذخایر قابل برداشت نفت کشورمان اضافه خواهد شد.
البته
این امکان هست تا با استفاده از روش‌های
EOR و IOR که به
طور جدی در برنامه های افزایش تولید شرکت ملی نفت ایران دنبال می شود، ضریب بازیافت
نفت بین ۵ تا ۱۵ درصد افزایش یابد. در عین حال به شرکتهای
متقاضی توسعه میادین ایران توصیه می شود برای افزایش ضریب بازیافت نفت، ترکیبی از روش‌های ازدیاد برداشت را مدنظر قرار دهند و صرفا به یک روش اکتفا نکنند.
در
عین حال ضریب بازیافت مایعات و میعانات گازی نیز۵۱ درصد و متوسط ضریب بازیافت گاز نزدیک
به ۷۰ درصد برآورد می شود که بدین ترتیب، ضریب بازیافت کل هیدروکربور کشور حدود ۴۰
درصد خواهد بود.
در
میان میدان های نفت و گاز کشف شده در کشور بزرگترین و مهمترین آن ها شامل میدان نفتی
چنگوله در استان ایلام، میدان نفت و گاز آرش، میدان نفتی کوشک لایه نفتی پارس جنوبی
و میدان نفتی آزادگان در نزدیکی اهواز می شود.
بزرگترین
و مهمترین میدان های گازی کشف شده نیز عبارتند از: میدان گازی گردان در جنوب شیراز،
شیرین تابناک در مرز استان های فارس، بوشهر و هرمزگان، زیره در بوشهر، هما و دی در
استان فارس، تابناک شرق و میدان گازی پارس جنوبی.
برای مشاهده نسخه pdf اهداف کلی توسعه بخش نفت و گاز در برنامه ششم توسعه
در این قسمت کلیک کنید.
|